Jedan od simbola Beograda o kojem malo koji rođeni Beograđanin zaista zna nešto više nalazi se na u Nemanjinoj ulici, na krovu jedne državne institucije sa koje posmatra prolaznike, demonstrante i turiste.
Baš tu, na vrhu zgrade Vlade, u Nemanjinoj 11, nalazi se statua “Srbija” koju svi viđamo u prolazu.
Takođe, ako pogledate svoje lične karte, videćete dotičnu statuu u obliku žiga u pozadini, ispod vaših ličnih podataka. Lice te lepe žene koja u desnoj ruci drži baklju je simbol svih nas.
Ali, ko je ona?
Žena koja je poslužila kao model vajaru Đoki Jovanoviću bila je Zagorka Cvetičanin. Trag njenog porekla vodi do barona Emanuela fon Cvjetićanina, austrijskog feldmaršala koji je sa suprugom Sofijom, dobio sina Milana. Zagorka je jedno od Milanove dece iz braka sa Milicom.
Zagorka Cvetičanin se udala za akademskog vajara Milana Arsića zvanog Daskalo, koji je uljem slikao beogradske motive na šperpločama, poput starih kafana “Tri šešira” u Skadarliji i “Kičevo” u Crnogorskoj 14, koja je bila ozloglašena zbog brojnih tuča, pa su je zvali i “krvava kafana“.
Studirao je likovne umetnosti „po belom svetu“ i bio je idealna prilika za lepoticu Zagorku.
U tom raskošno umetničkom i prijateljsko-rodbinskom ambijentu, njeno nestvarno lepo i otmeno lice, dostojanstveno držanje i damske, aristokratske manire i holivudski izgled iz zlatnog doba, prepoznao je čuveni vajar Đoka Jovanović. Zagorka je bila oličenje njegove ideje za naručenu skulpturu za, ni manje ni više, tadašnju palatu Ministarstva finansija kraljevine Jugoslavije, a sadašnju zgradu Vladu Republike Srbije.
Na fotografiji gde Zagorka prolazi Terazijama (pored nekadašnje “Šiškove kafane” a sadašnjeg “Pozorišta na Terazijama”) sa “Politikom” u ruci, uočljivi su njena elegancija, samosvest i nepobitni sjaj. Bila je toliko lepa da je mogla da predstavlja sve što je vredno i dijamantsko – proleće, leto, umetnost, muzu, boginju. Samim tim bila je idealna muza za veoma bitnu skulpturu Beograda i države.
Kada je odlučio da Zagorka bude model za naručeno delo, Đoka je već šest godina bio u penziji, ali nije prestajao da radi. U njegovoj kući su se družili i dogovarali, a možda je u njoj Đoka prvi put skicirao Zagorkino fascinantno porcelansko lice od koga se nije mogao odvojiti pogled.
Međutim, pravi rad na skulpturi se odvijao u Đokinom ateljeu u suturenu nove skupštinske zgrade, ali je skulpturu, visoku preko tri metra, na kraju izlio u Pragu, od tone bronze.
Beogradska skulptura je imala venac-dijademu na glavi, a u desnoj ruci je držala visoko podignutu krunu kralja Petra I Karađorđevića.
Na Ministarstvu finansija je 1938. godine dozidan sprat sa kupolom, na čijem vrhu je postavljena statua sa Zagorkinim likom. Đoka je lik sličan Zagorkinom predstavio i na bisti “Srbija” za Narodnu banku jer je postao neverovatno popularan.
Komunističke vlasti FNRJ su, najverovatnije 1948. godine, isekli skulpturu i umesto krune u ruci zavarili baklju. Dobila je naziv “Srbija”.
Kruna nije odgovarala novoj državnoj strukturi, a baklje su bile simboli republika, te se sve “uklopilo”.
Zanimljivo je da je Đokin prototip “Velika Srbija” “oživeo” u istoimenom spomeniku koji je postavljen u Užicu 2018. godine. Tako se Srbija još jednom odužila čoveku koji je, uz pomoć Zagorkinog lica, stvorio njen vizuelni identitet, piše na portalu kaldrma.rs.
Beogradska železnička stanica danas je tužna deponija u centru glavnog grada
Dodaj komentar