U Srbiji je nakon ratova devedesetih, zaključno sa bombardovanjem 1999. godine, proameričko raspoloženje u stanovništvu drastično opalo i nekada bliski i moćni saveznik postao je neprijatelj broj jedan za veliku većinu naših građana. Vremenom je ta otvorena netrpeljivost splasla, uticaj američke kulture nije gubio na intenzitetu, kao ni politički interesi u ovom delu sveta koji su sprovođeni od strane ove vojne i diplomatske supersile.
Iz današnje perspektive, vrlo čudno i gotovo nestvarno deluje da su se slobodarski interesi srpskog naroda poklapali sa interesima Sjedinjenih Država, te da su u ključnim istorijskim prekretnicama, načinjenim u dvadesetom veku, bili na istoj, pobedničkoj strani. Više od sto godina kako je završen Prvi svetski rat, ponovo se aktivirala priča o nekadašnjim odličnim odnosima između Srbije i SAD-a, naročito o ulozi tadašnjeg predsednika Vudroa Vilsona i njegovog stava prema napaćenom malom narodu sa Balkana koji bije svoje bitke protiv neuporedivo jačeg, velikog evropskog, Austrougarskog carstva.
On je zahvaljujući svom bliskom prijatelju, srpskom naučniku Mihajlu Pupinu, imao pouzdana saznanja kroz kakve patnje i stradanja je prošao narod Srbije tokom Velikog rata, zbog čega je gajio saosećanje i poštovanje prema našem narodu, te je odlučio da upozna i američku javnost o postojanju jednog malog, ali hrabrog naroda, u Evropi koji predstavlja primer istinskog patriotizma i vere u slobodu. Nakon što su 1917. Sjedinjene Države konačno ušle u rat protiv Austrije i njenih saveznika, sa svežom i odlično opremljenom vojskom koja se prvi put predstavila svetu kao vrlo moćna sila, točak istorije ubrzano je krenuo ka konačnoj pobedi savezničkih snaga.
Samo zahvaljujući Vilsonu, Srbija je tih i prvih posleratnih godina uživala velike simpatije u američkoj javnosti, a naročito je tome doprineo njegov govor kada je 28. juna 1918. godine svom narodu pripovedao o Srbima i njihovim preživljenim nedaćama. Iako Amerika nije imala direktan uticaj u oslobađanju Balkana, koje je započelo probijanjem Solunskog fronta, zahvaljujući Pupinovim naporima koji je sakupljao značajnu materijalnu pomoć za srpsku vojsku i civile, o pitanju Srba zainteresovao se i njegov lični prijatelj, tada predsednik daleke Amerike, koji je patriotske napore svog prijatelja zdušno pomogao.
Na četvrtu godišnjicu austrougarske objave rata Srbiji, 28. jula 1918. godine, Vilson je u SAD-u proglasio Srpski dan. Na svim javnim institucijama u Americi, uključujući i Belu kuću, tada se zavijorila srpska zastava. Otišao je i korak dalje, te je na centralnoj svečanosti Srbima poslao poruku koja je tog dana pročitana u crkvama širom SAD i objavljena u većini dnevnih novina. Sadržaj pisma prenosimo u celosti.
U nedelju 28. jula navršava se četvrta godišnjica od dana kada je odvažni srpski narod, pre nego da se izloži lukavom i nedostojnom progonu pripremljenog neprijatelja, objavom rata Austrougarske bio pozvan da brani svoju zemlju i svoja ognjišta od neprijatelja rešenog da ga uništi.
Plemenito je taj narod odgovorio. Tako čvrsto i hrabro oduprli su se vojnim snagama zemlje deset puta veće po broju stanovništva i vojnoj moći, i tek kada su tri puta proterali Austrijance i nakon što su Nemačka i Bugarska pritekle u pomoć Austriji, bili su primorani da se povuku preko Albanije. Iako je njihova zemlja bila opustošena i njihovi domovi razoreni, duh srpskog naroda nije bio slomljen. Mada nadjačani nadmoćnijim silama, njihova ljubav prema slobodi ostala je neumanjena. Brutalna sila nije uticala na njihovu snažnu odluku da žrtvuju sve za slobodu i nezavisnost.
Primereno je da narod Sjedinjenih Američkih Država, privržen očiglednoj istini da je pravo naroda svih država, malih i velikih, da žive sopstvenim životom i da biraju svoje vlade, prisećajući se da su načela za koje se Srbija viteški borila i propatila ista ona načela za koja se zalažu Sjedinjene Države, povodom ove godišnjice izrazi na adekvatan način saosećenje sa ovim potlačenim narodom koji se tako herojski odupirao težnjama germanske nacije da dominira svetom.
U isto vreme, ne bismo smeli zaboraviti ni istorodne narode velike slovenske rase – Poljake, Čehe i Jugoslovene, koji sada pod vladavinom tuđinaca, čeznu za nezavisnošću i nacionalnim jedinstvom.
Ovo se ne može obeležiti na više prikladan način do u našim crkvama. I, zato, pozivam narod Sjedinjenih Američkih Država, svih vera i veroispovesti, da se okupe na svojim mesnim bogosluženjima, u nedelju 28. jula, u cilju iskazivanja saosećanja sa ovim podjarmljenim narodom i njihovim istorodnicima u drugim zemljama, I da prizovemo blagoslov svemogućeg Boga za njih same kao i za cilj kojem su se posvetili.
I zaista, teško da neko može ostati ravnodušan nakon čitanja ovih redova. Ono što je takođe, vrlo zanimljivo i što se jasno može uočiti u sadržaju ovog pisma, svakako je stav i zalaganje tadašnjeg američkog predsednika da svaka država, nezavisno od njene veličine i moći, ima pravo na samoodlučivanje, na svoje izabrane vlade i predstavnike, stavljajući u ravnopravan položaj suverenitet i teritorijalni integritet, kao i interese jedne malene Srbije i narastajuće nove imperije.
Kako su se odnosi između naših država drastično pogoršali nakon savezništva u Prvom i Drugom svetskom ratu i dobrih diplomatskih relacija čak i tokom socijalističkog perioda u Jugoslaviji, došlo je do toga da se Srbija i Amerika nađu na suprotnim polovima i gledaju se kroz nišan manje od jednog veka nakon ovog Vilsonovog diplomatskog i ljudskog čina. Uzajamno poverenje gotovo je urušeno, a Amerika se tokom svoje dominacije svetskom politikom s kraja devedesetih i prve decenije dvehiljaditih nije mnogo obazirala na svoje nekadašnje principe da svaka država ima pravo na samoodlučivanje.
Iako su taj princip zadržali kao mantru, zapravo su, zna ko želi da vidi, od demokratije napravili izvozni proizvod koji služi da se iza kulisa prodaju interesi Amerike. Vrlo direktno su instalirali svoje ljude na ključna mesta u državnim strukturama, raznoraznih država sveta za koje oni smatraju da spadaju u deo njihove strateške i interesne zone, te na taj način sprovodeći „meku“ moć u novom obliku kolonijalizma. Zanimljivo bi bilo videti reakcije određenih istorijskih ličnosti, koje i danas posmatramo sa određenim divljenjem i poštovanjem, kako bi sagledali lokalna, ali i globalna politička dešavanja u prethodnim decenijama.
Interesantno bi bilo čuti stav jednog Vudroa Vilsona te 1999. godine, te posmatrati aktivnosti velikih naučnika Pupina i Tesle da su imali prilike da iskoriste svoj uticaj za prestanak ratnog ludila i besomučnog bombardovanja s kraja dvadesetog veka. Čini se da bi još interesantnije bilo kada bi imali prilike da vidimo kako jedan Stepa Stepanović, Živojin Mišić ili major Dragutin Gavrilović stoje kao pano iza sadašnjeg ministra odbrane Nebojše Stefanovića ili nekadašnjeg ministra Aleksandra Vulina. Nekako je teško zamisliti jednu tako poraznu scenu, ali to je ta možda i ključna razlika između Srba nekada i Srba danas.
Nekada su verovali u slobodu, bili spremni na žrtvu radeći protiv svog ličnog i uskog interesa radi oslobođenja i slobode čitave nacije, koja se izboriti mora ili u suprtonom Srba neće biti. Danas takva hrabrost ne postoji ili se najčešće karakteriše kao ludost. Srbi su postali hrabri iz udobnih fotelja, vešti na društvenim mrežama i odvažni kada dođe do kucanja po odeljcima za komentare. Žrtva predaka nije nam sveta, njihove kosti položene po čitavom Balkanu nisu nam opomena i nadahnuće. Vera je prodata za večeru.
Neprestana težnja za slobodom zamenjena je za šaku privilegija i virutualne realnosti, te se ljubav prema korenima, tradiciji i kulturi svodi na floskule, na kontinuirane poraze i nepriznavanje istih, manipulaciju i šarlatanstvo koje bi, verujem iskreno, nekim istinskim ljudskim veličinama bile predmet gađenja, kao i neverice nakon što bi razočarano pomislili zbog koga su glave na panjeve stavljali.
Zbog čega je Pupin umalo umro i šta ga je vratilo u život?
Dodaj komentar