Pronalazak slike „Stražar“ Paje Jovanovića kod Nikole Kovačevića, gradskog sekretara za komunalne i stambene poslove i člana i odbornika SNS koji je, navodno, sliku platio 140 hiljada evra, podsetilo me je kada sam pre nekoliko godina pokrenula pitanje sudbine umetničkog blaga Republike Srbije čija sudbina je nepoznata do dana današnjeg.
Naime, u proteklih nekoliko godina, iz ambasada, konzulata i rezidencija bivše Jugoslavije širom sveta, nestalo je više od 140 vrednih umetničkih dela. Prema informacijama do kojih sam došla, gotovo 40 dela nedostaje iz ambasade u Rimu, a postoje nejasnoće i u vezi sa delima iz ambasada u Vašingtonu, Hagu, Stokholmu, Cirihu i Oslu.
S ovim pitanjima obratila sam se tadašnjem ministru spoljnih poslovna Ivici Dačiću kao i tadašnjem ministru unutrašnjih poslova Nebojši Stefanoviću pitajući ih da li oni lično i ministarstva na čijem su čelu tada bili imaju saznanja na teritoriji kojih zemalja se nalazi deo ove bogate umetničke baštine koje su najvećim delom stvorili srpski slikari, kao i pojedini umetnici sa teritorije nekadašnje Jugoslavije. Upravo oko 40 pomenutih dela koja nedostaju iz ambasade u Rimu, predstavljaju grafike slovenačkog umetnika Božidara Jakca, najpoznatijeg Titovog portretiste. Od dela naših umetnika u ambasadi u Rimu nedostaje „Devojka sa pticom“ Miodraga B. Protića.
Umetnička dela nestala su netragom i iz ambasada u Meksiku, Ankari i Beču među kojima su slike „Ulica“ čuvene Ljubice Cuce Sokić jedne od najznačajnijih naših slikarki XX veka, slika „Pariz“ Peđe Milosavljevića koje su bile u ambasadi u Oslu, kao i tri dela Stojana Aralice iz našeg diplomatskog predstavništva u Stokholmu.
Kako navode pojedini izvori iz diplomatskih krugova, neke od slika su bile premeštane iz ambasade u ambasadu naročito u arapskim zemljama uoči početka ratnih sukoba na tim prostorima. Tada su slike, zbog bezbednosti, bile premeštane iz jednog u drugo diplomatsko predstavništvo i neretko – nestajale.
Nakon raspada Jugoslavije nekoliko puta je vršena podela zatečenog umetničkog blaga iz diplomatskih predstavništava nekadašnje države, a najveći deo je pripao našoj zemlji. Samo do 2017. godine raspoređeno je gotovo 1500 umetničkih dela, a Srbija je po „nacionalnom ključu“ dobila 791. Jedna od najvrednijih slika koja je pripala Srbiji bila je slika Stevana Aleksića „Ženski akt“ iz 1920. godine čija je vrednost procenjena između 150 i 200 hiljada evra. Pored nje, među vrednijima su bile i slike Marka Čelebonovića, Petra Lubarde čijih je bilo preko 20 slika, kao i slike Milića od Mačve i Peđe Milosavljevića. Pored ovih, iz ambasade u Moskvi Srbiji je pripala slika Save Šumanovića „Motiv iz okoline Pariza“ ujedno jedna od najvrednijih slika čija je vrednost dosezala do 300 hiljada evra, a koja je – misteriozno nestala.
Zanimljivo je da je najveći broj ovih slika gotovo sasvim nepoznat javnosti jer su pravo iz umetničkih ateljea odlazile u ambasade. Tokom pedesetih godina prošlog veka, kada su osnivana diplomatska predstavništva nekadašnje države širom sveta kupovano je najviše slika.
Sa ovim saznanjima sam se pre tri godine obratila i Dačiću i Stefanoviću pitajući ih da li ministarstvo spoljnih poslova poseduje registar ovih umetničkih dela, postoji li ikakav popis dela koje nedostaju ili pak objašnjenje, kao i da li u se u ime države Srbije obratili Interpolu zbog nestanka ovih umetničkih dela. Ni posle tri godine, odgovor nije stigao, kao ni objašnjenje o sudbini ovih slika koje su deo umetničkog i kulturnog blaga Srbije. Sudeći po slučaju odbornika SNS Nikole Kovačevića koji je u svom prtljagu imao sliku Paje Jovanovića, postoji bojazan da su i ostale slike ili završile na zidovima SNS jurišnika, ili pak nepoznatim, a verovatno protivzakonitim kanalima došle do novih vlasnika.
Po smeni vlasti, jedan od prioriteta Ministarstva kulture, MUP i Ministarstva unutrašnjih poslova trebalo bi da bude pronalaženje ovih umetničkih dela i njihov povratak u Srbiju, uz istragu i podizanje optužnica protiv onih koji su svojim nečinjenjem doprineli da se ovo ogromno blago izgubi ili dospe u tuđe ruke. Ovo je važno i zbog toga što je veći deo ove kolekcije sasvim strane stručnoj javnosti, a prema procenama stručnjaka, pojedina dela su među najvrednijim delima pomenutih umetnika. Svim tim delima mesto je u našoj zemlji, ovdašnjim muzejima gde treba da budu prezentovani javnosti kao deo našeg nacionalnog blaga i nasleđa.
Autorka je predsednica Odbora za kulturu Stranke slobode i pravde dr Ana Stevanović
Dodaj komentar