Crni talas obeležio je čitavu jednu epohu filmske umetnosti, a i u tadašnjoj Jugoslaviji smatra se da ostvarenja nastala u ovom periodu predstavljaju zlatno doba domaće kinematografije.
Kao kritika tadašnjeg društva, ideologije i idealističnog prikaza života, ovaj žanr iznedrio je kultne ostvarenja koja se i danas nalaze na listama najboljih domaćih filmova svih vremena, piše nova.rs, a prenosi N1.
Začetkom crnog talasa smatra se film “Dvoje” (1961) koji potpisuje Aleksandar Petrović, jedno od najznačajnijih imena ovog pravca jugoslovenske kinematografije uz Živojina Pavlovića, Dušana Makavejeva, kasnije i Želimira Žilnika.
Kraj ove ere dogodio se početkom 70-ih godina. U zavisnosti od škole mišljenja, krajem crnog talasa smatra se zabrana filma Lazara Stojanovića “Plastični Isus” 1971. godine ili film “WR – misterij organizma” 1973. godine.
Jutro (1967)
Radnja filma Puriše Đorđevića smeštena je u prve godine komunističke vlasti u Jugoslaviji nakon Drugog svetskog rata i prati glavnog junak po imenu Mali koji je tokom rata bio partizan, ali i u miru nastavlja obračune sa narodnim neprijateljima i bivšim saradnicima okupatora.
Glumačka ekipa ovog ostvarenja je impresivna – Ljubiša Samardžić, Neda Arnerić, Milena Dravić, Mija Aleksić, Ljuba Tadić, Mihailo Janketić, Danilo Bata Stojković, Vlasta Velisavljević…
Kad budem mrtav i beo (1968)
“Kada budem mrtav i beo” delo je Živojina Pavlovića i verovatno jedan od najpoznatijih filmova iz ovog žanra. Priča prati život Janka Bugarskog zvanog Džimi Barka.
Mladi sezonski radnik, nakon gubitka posla napušta rodni Svilajnac i počinje svoj put u neizvesnost u nadi da će napraviiti karijeru kao pevač – iako za taj poziv nema dara.
Neslavan pokušaj da zapeva pred beogradskom publikom zvršava se njegovim ponovnim spajanjem sa devojkom Lilicom, sa kojom je izgubio kontakt na početku priče.
Zajedno pokušavaju da ucene lokalnog direktora njenom lažnom trudnoćom. Na kraju filma, poniženi direktor ubija Džimija.
Zanimljiv detalj vezan za ovaj film je da je uloga Džimija Barke bila određena za Borisa Dvornika. Međutim, Dvornik je tada bio u vojsci, pa je uloga je dodeljena Draganu Nikoliću. Ta uloga ga je proslavila. Jugoslovenska kinoteka proglasila je film “Kad budem mrtav i beo” drugim najboljim domaćim filmom.
Rani radovi (1969)
“Rani radovi“, prvo ostvarenje Želimira Žilnika iz 1969. godine, smatra se jednim od naših najuspešnijih filmova srnog talasa.
Film je dobio “Zlatnog medveda” na Berlinskom festivalu, a glavne uloge igraju Milja Vujanović, Bogdan Tirnanić, Čedomir Radović i Marko Nikolić.
Scenario je zajedno sa Žilnikom pisao Branko Vučićević.
Film sadrži sumnje koje utiču na veliki deo rediteljevog rada: Šta znače ideje kada se suprotstave haosu života? Šta se dešava kada se namere susreću sa stvarnim ljudskim iskustvom?
Ljubavni slučaj ili tragedija službenice PTT-a (1967)
Film “Ljubavni slučaj ili tragedija službenice PTT” delo je Dušana Makavejeva, pionira “crnog talasa” i jednog od njegovih osnivača.
Mlada službenica PTT-a je Eva Ras koja tokom odsustva mladića sa kojom je u vezi, počinje ljubavnu avanturu sa mladim nasrtljivim kolegom sa posla. Ubrzo ostaje trudna sa kolegom, a priča dobija tragičan epilog kada se mladić sa kojim je prvobitno bia u vezi vrati sa odsustva.
Jedna od najpoznatijih scena u ovom filmu je i čuvena scena na kojoj je naga Eva Ras i crna mačka.
“Mačka nikako nije htela da se smiri u kadru, pa smo joj davali hrenovke i pileće nogice. Ali ona je ipak poludela i počela da grebe Evu Ras po stražnjici. Da bismo snimili scenu, na setu smo na kraju imali četiri mačke. Poslednja koju smo doveli ipak se smirila i sela tačno tamo gde smo zamislili, jer smo joj u mleko sipali i malo rakije“, otkrio je jednom prilikom Makavejev.
Inače, pored ovog filma, Makavejev je autor i filmova „Čovek nije tica“,“ (1967), „Nevinost bez zaštite“ (1968), „Nedostaje mi Sonja Heni“ (1972), „Sweet Movie“ (1973) i drugih.
Skupljači perja (1967)
Jedan od najznačajnijih filmova ovog pravca, ali i jugoslovenske kinematografije u celini prati životnu priču Roma u jednom selu u Vojvodini, u okolini varošice Kovačica.
Za razliku od dotadašnjih filmova, “Skupljači perja” nisu prikazivali idealističnu (i ideološku) sliku života u samoupravnom socijalizmu, već naprotiv, težak položaj jedne manjinske zajednice.
Glavne uloge poverene su sjajnoj glumačkoj ekipi – Bekim Fehmiu, koji je oživeo lik Belog Bore Perjara, zatim Olivera Vučo, koja glumi Lenče, Velimir Bata Živojinović, koji glumi Mirtu, Gordana Jovanović je Tisa, Mija Aleksić je otac Pavle….
Koliko je ovaj film značajan za jugoslovensku kinematografiju govori i činjenica da je tek jedan od šest filmova iz Jugoslavije koji je nominovan za Oskara u kategoriji Najbolji internacionalni igrani film.
Ovaj film osvojio je i niz nagrada na međunarodnim festivalima, poput Gran pri žirija Filmskog festivala u Kanu (1967) i nagrade Međunarodnog udruženja filmskih kritičara (1967), a nominovan je i za Zlatnu palmu Filmskog festivala u Kanu (1968) i Zlatni globus za najbolji film van engleskog govornog područja (1969).
Domaća kritika je 1983. godine ovaj film proglasila najboljim jugoslovenskim filmom svih vremena.
Dodaj komentar