“Betonska utopija”- tako je Njujorški muzej moderne umetnosti nazvao arhitekturu bivše Jugoslavije u okviru izložbe kojom joj je odata počast u julu 2018 godine. Širom teritorije nekadašnje Jugoslavije postoje spomenici koji svedoče o socijalističkoj arihtekturi za vreme Tita.
U ovom tekstu napravićemo osvrt na zgrade građene u ahiteknoskom stilu koji jedni smatraju ahitektonskim grehom, dok drugi u njemu vide čistu umetnost – reč je o brutalizmu. Kako je beton od velikih blokova za građenje rogobatnih zgrada stigao do behaton ploče visoke otpornosti koja na stilizovan način dekoriše eksterijer? Koje su popularne betonske građevine koje nas okružuju? Saznajte u tekstu.
Brutalizam – lepota ružnog
Brutalizam je ahitektonski stil koji je krenuo značajno da se razvija između 1954. i 1970. godine. Njegovo ime potiče od francuskog izraza za grub beton, a prvi ga je koristio arhitekta Le Korbizje da bi opisao liveni beton sa vidljivim tragovima oplate korišćen na većini njegovih građevina nakon Drugog svetskog rata.
Nakon objavljivanja knjige Rajnera Banhama The New Brutalism: Ethic or Aesthetic?, termin brutalizam kreće masovno da se koristi, a tada su ljudi počeli da se bave pitanjem da li brutalizam arhitekturu čini lepom ili izuzetno ružnom. Malo koji arhitektonski stil je imao ovoliko podeljenih mišljenja, ali ono oko čega nema sumnje je da su građevine u ovom stilu zaista upečatljive.
U Jugoslaviji se začeci brutalizma javljaju odmah nakon Drugog svetskog rata, a zadržali su se sve do 1980. godine. Brutalizam je bio jedna od odlika socijalističkog režima, i gotovo sve važne ustanove tog vremena građene su u ovom stilu. Samo u Begoradu brutalizam se može videti u čitavim naseljima, na kupolama sajmaskih hala, zgradi VMA, i mnogim drugim.
Muzej savremene umetnosti, Beograd – betonski oklop kulture
Muzej savremene umetnosti u Beogradu je počeo sa radom 1965.godine. Za njegov izgled zaslužne su arhitekte Ivanka Raspopović i Ivan Antić, koji su pobedili na konkursu sa svojim idejnim rešenjem za ovu građevinu.
Muzej se nalazi u zelenom okruženju, nedaleko od ušća, a građevina se zasniva na šest kubusa i pet izložbenih nivoa. Ova građevina predstavlja umerene primere brutalističke arhitekture, ali je u svakom slučaju simbol socijalističkog režima i arhitekture tog vremena.
“Televizorke” i cik-cak neboderi, Beograd – brutalističke stambene zgrade
Stambeni kompleks Blok 28 u Novom Beogradu je poznat kao „televizorka“ zbog izgleda prozora koji podsećaju na nekadašnje televizore. S obzirom da se i čitav Novi Beograd gradio za vreme socijalizma, čitav ovaj stambeni kompleks je oda brutalizmu i betonu kao glavnom građevinskom materijalu tog vremena.
Cik-cak neboderi nalaze se na Konjarniku a za njih možete još čuti da su betonski monstrumi odnosno testera upravo zato što ova betonska konstrukcija podseća na tu alatku. Ova tri nebodera sagrađena su tako da njihovi spratovi izgledaju kao džinovske stepenice, odnosno, zubci od testere što i objašnjava njihov drugi naziv.
Monumentalni spomenik, Sutjeska – betonski pomen ratnim herojima
Betonski spomenik na Sutjesci u Bosni i Hercegovni, podignut je u čast palih boraca u jednoj od najkrvavijih borbi u Drugom svetskom ratu. Postavljen 1971. godine, a delo je vajara Miodraga Živkovića. Ispred spomenika se nalazi kosturnica u kojoj je sahranjen 3 301 borac.
Ovaj spomenik nalazi se blizu mesta Tjentište, u okviru nacionalnog parka Sutjeska, i deo je memorijalnog kompleksa “Dolina heroja”. Impozantni spomenik na Sutjesci čine dve simetrične pokrenute betonske gromade, visine 19 metara, izlivene u belom betonu. Ovaj spomenik je pokazatelj moći koja se prožimala kroz brutalističku arkitekturu, i snažnog naboja emocija koje je ovo monumentalno znanje simbolizovalo.
Spomenik partizanskim borcima, Kosmaj – pet krakova koji ponosno prkose
Spomenik palim borcima Kosmajskog odreda nalazi se na Malom visu, jednom od tri vrha planine Kosmaj. Spomenik je izgrađen 1971. godine i posvećen je Kosmajskom partizanskom odredu. Osnova spomenika iznosi 18, a visina 30 metara. Njegovi autori su vajar Vojin Stojić i arhitekta Gradimir Medaković.
Ova arhitektonska kompozicija sastoji se iz pet betonskih krakova, koji simbolizuju slobodarsku i ustaničku iskru. S obzirom da se nalazi na jednom od dominantnih vrhova planine Kosmaj, ali i da je sam visok 30 metara, ovaj spomenik je brzo postao betonsko zdanje po kome se čitav ovaj kraj raspoznaje.
Da li je za vas beton asocijacija na sivilo grada i odsustvo prirode, ili uspevate da uočite nešto poetično i etetski prihvatljivo u grandioznim betonskim građevinama prosudite sami nakon što se upoznate sa tvorevinama koje su brutalizam i beton izrodili.
Dodaj komentar